Gorki’den çocuklara: Danko’nun Yüreği

Danko’nun Yüreği

Maksim Gorki

Çizimler : Ateş Aydemir

Çeviren : Vartan İhmalyan

Can Çocuk Yayınları

2009 / 4. Basım

72 sayfa

GÖkçen Düzkaya

Ölümünün 77. yılında Maksim Gorki’yi, çocuk kitaplığı sayfamızda “Danko’nun Yüreği” ile anıyoruz. Emekçilerin yazarı Gorki, çocuklar için kaleme aldığı balıklarla arkadaş olan Yevseyka, çöp toplayan İlya ve yol gösterici Danko’nun hikayelerini bu kitapta bulabilirsiniz. Yazarın kendi deyişiyle birbirinden ilginç ve yalın öyküler çocukları bekliyor.

Yevseyka’nın Düşü ile başlıyor öykülerimiz. Uyuyakaldı küçük, iyi çocuk Yevseyka, hem de balık tutarken. Ne olabilir sizce? Tabi ki cumburlop suya… Düştü düşmesine ama, off, o ne güzellik öyle! Al deniz yıldızları, bıyıklı ıstakozlar, deniz şakayıkları, deniz kaplumbağası, şeytan minaresi… Daha neler! Bir de konuşmazlar mı? Sordular hep birlikte Yevseyka’ya, sen niye böyle acayipsin, diye. Gülüştüler balık pullarının olmayışına. Pek gücüne gitti bizim küçüğün bu durum. Terbiyesizler, dedi. Böbürlenerek, “Karşılarındakinin gerçek bir insan olmadığını anlamıyorlar sanki.” Uzun sürmedi bu durum. Başladılar oynamaya. Yine hep birlikte, çıkardılar Yevseyka’yı suyun üzerine.

Paçavracı İlya

Yevseyka’nın Düşü’nden İlya’nın Çocukluğu’na doğru yol alıyoruz. Temiz, zengin, altın gibi parlayan koca kente amcasıyla geldi İlya. Önce gözü kamaştı, hayranlık içinde. Sonra hemen içine kendisini tedirgin eden bir düşünce doğdu, göç etmek zorunda olan insanlara da musallat olan o düşünce… Saçı başı dağılmış bu çocukla beceriksiz kambur amcasını isterler miydi orada? Alırlar mıydı aralarına insanlar? Neyse ki bir aşevine sığındılar. Aşevi de kent de tıklım tıklım doluydu. İlya kentin bütün yaşamını tüm ayrıntısına kadar gözlemliyordu. Herkes çalışıyordu. İş yaşamı çok canlıydı. Bu canlı hayat İlya’yı çekiyordu kendisine. 

Sonunda okul ihtiyaçları için çocuklara masal anlatan Yeremey dedeciğin yanında çöp toplayıcılığına başladı. Çöpleri eşeleme işinde yaşlı adama istekle yardım ediyordu. Hurdaları karıştırmak pek ilginçti. Hele çöplerin arasında önemli bir şey bulup dedeye verince, değmeyin İlya’nın keyfine! Hemen ödülünü alırdı. Dede, İlya’ya bir de demir değnek vermişti. Çocuk bununla pek övünürdü. Kentteki çöplükleri dolaşmak, avlularda dolaşmaktan daha hoştu onun için. Çöp kokuları yüzünden dede gibi onun da gözlerinden hep yaş akardı. Akşam eve dönüşlerinde İlya, yorulmuş, dinlenmek isteyen, öbür çocuklar gibi boş şeylerle uğraşmaya vakti olmayan ağırbaşlı bir adam tavrıyla avluya girerdi. İçinde hep ilginç şeyler olan, sırtındaki çuvalıyla ve dimdik duruşuyla bütün çocukların saygısını kazanmış olarak başlardı topladıklarını çıkarıp, arkadaşlarına hediyelerini vermeye. Ama önce paçavracı İlya’ya bir dinlence çayı…

Aldı yüreğini eline

Ve kitaba ismini veren öyküye dalıyoruz. Dünya’nın uzak bir yeri… Her yer dümdüz bozkır… Gerisi geçit vermez orman… Burada eskilerde bir halk yaşardı. Yürekli, şen bir halk. Sonra her şey değişti. Başkaları geldi, bu halkı sürdü ormanın derinliklerine kadar. Ormanın içi bataklık, karanlık, sık ağaçlık… Çıkamadı insanlar buradan. Kapana kısıldılar sanki. Ormanın bir tarafında düşmanlar, diğer tarafında daha çok bataklık, korkunç sesli uğultular… Yine de güçlü insanlardı bu insanlar. Fakat savaşlarda ölmek istemiyorlardı. Hep düşündüler, düşündüler. Tam düşünmekten yoruldukları an Danko çıkageldi. Aldı yüreğini eline, taktı insanları peşine. Bu yol çetindi ama başardılar el birliğiyle, çıktılar bu ormandan hep birlikte ölenlerle, kalanlarla…

Gorki ve Çocuklar

Büyük Rus Devrimi’nden sonra “Devlet Çocuk Kitapları Yayınevi”nin ilk yöneticisi olan Gorki, “Çocuk kitapları yazarken konuları ayırmak, seçmek gereksiz. Çocuklara yaşamı anlatmalıyız. Onlara yaşamın güçlüğünü, karmaşıklığını, geleceğini yazmalıyız. Yazacaklarımız ilginç ve yalın olmak zorundadır. Yoksa çocuklar okumaz, okutamazsınız.” der. Yazar öykülerinde “ayak takımı” nın gerçekliğini masalımsı bir dille anlatır. Kendisini önceleyen Levitov’un da bu geniş halk kesiminin yaşantısını anlatmasına rağmen edebiyattaki ününü, geçmişe dönüşten çok ileriyi, tüm insanlık için iyiyi, güzeli hedeflemesinden ve yeni bir sosyal sınıfın sesi oluşundan alır.